səfalı Tuğdabəşər sivilizasiyasının izi ilə
Tuğ kəndi Xocavənd rayonunda, Qarabağ dağ silsiləsinin ətəklərində qərarlaşıb. Qarabağın elm və mədəniyyət mərkəzi hesab olunan bu kənddə yaşı yüz illiklərlə ölçülən bir çox tarixi abidələrə rast gəlmək mümkündür.
Bu abidələrdən biri Azərbaycanın qədim insanların məskunlaşdığı ərazilərdən biri olduğunu sübut edən Azıx mağarasıdır. Tuğ kəndindən 5 km məsafədə yerləşən bu mağarada 1968-ci ildə Azərbaycan paleontologiya elminin banisi, görkəmli arxeoloq alim Məmmədəli Hüseynovun rəhbərliyi ilə aparılan arxeoloji kəşfiyyat işləri zamanı qədim insana məxsus, yaşı 350-400 min olan alt çənə sümüyü aşkar olunmuşdur. Bundan əlavə, bu çoxtəbəqəli abidədə qazıntılar zamanı burada yaşayan insanların məşğuliyyətini göstərən müxtəlif heyvan sümükləri, ocaq izləri tapılmışdır.
Tuğ kəndindən 2 km məsafədə isə Tağlar mağarası yerləşir. Bu unikal arxeoloji abidədə kompleks tədqiqat işləri aparılmış, nəticədə isə müxtəlif heyvan sümükləri, əmək alətləri və daş məmulatlar tapılmışdır. Bu tapıntılar Qafqaz ərazisində Mustye mədəniyyətinin öyrənilməsində xüsusi rol oynamışdır.
Şuşa şəhərinə aparan zəfər yolunun üzərində yerləşən Tuğ kəndinin təbii potensialı, ekoloji resursları və turizm əhəmiyyəti nəzərə alınaraq onun ərazisi Prezidentin 16 iyun 2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə “Tuğ” Dövlət Tarix-Mədəniyyət və Təbiət Qoruğu elan edilmişdir.
